Het strafrechtelijk vooronderzoek rond de fraudezaak waarbij expeditiebedrijven in Brussel het slachtoffer zijn geworden van oneerlijke handelspraktijken, is afgelopen. Vier beklaagde partijen, waaronder hoofdverdachten Jan P. en Jan R., beiden van Pakistaanse origine, en Maïté D. uit Ninove moeten op 24 mei 2024 voor de correctionele rechtbank in Brussel verschijnen.

Sinds 2021 werden er in Brussel procedures ingesteld door een aantal expediteurs uit de luchtvrachtsector die door de zogenaamde Belgische traders ‘ZM Invest’ en ‘Bil & San’ zijn opgelicht. De gedupeerden werden op dezelfde manier als de Antwerpse tegenpartijen opgelicht. In Antwerpen loopt nog steeds een onderzoek.

Vier in Antwerpen

Meester Christophe Van Mechelen, werkzaam bij Van Doosselaere Advocaten, treedt op als advocaat in de Brusselse procedure. Die wordt in mei 2024 behandeld. Hij heeft voor vier expeditiebedrijven in Antwerpen – waaronder zowel kmo’s als multinationals – strafklachten neergelegd in Antwerpen. Naast de neergelegde strafklachten voor de niet nader te noemen expediteurs, mocht hij van drie andere expediteurs (die zelf geen klacht wensten neer te leggen) ook bewijsstukken gebruiken.

‘Lege doos’-vennootschappen

In totaal zouden de afgelopen drie jaar minstens twintig expeditiebedrijven zowel in Brussel als in Antwerpen het slachtoffer zijn geworden van malafide ondernemers die via slinkse wegen telkens op dezelfde manier te werk gaan, met miljoenen euro’s schade tot gevolg. Ze maken gebruik van spookvennootschappen en vervalste jaarrekeningen om het vertrouwen van expeditiebedrijven te winnen.

Bij het aanvragen van zendingen gaat het altijd om volumes bederfelijke goederen zoals ajuinen en mango’s. Die worden vaak vanuit India en Pakistan als luchtvracht vervoerd naar bestemmingen in Europa en kunnen (omwille van de relatief snelle bederfelijkheid) moeilijk lang worden tegengehouden. De derde systematiek is een snelle timing. De opdrachten volgen elkaar in sneltempo op in een korte tijdsspanne. Wanneer de facturen worden opgestuurd, zijn de fraudeurs al met de noorderzon vertrokken.

Vrouwen met valse namen

Naar aanleiding van een strafonderzoek dat al in 2021 liep, werd in december 2023 door het
Brusselse parket een correctionele dagvaarding uitgebracht. “We dachten dat er in Brussel geen verder gevolg aan de klachten zou worden gegeven en alle moeite voor niets was, maar we werden aangenaam verrast”, zegt Van Mechelen.

Een aantal van de gedagvaarde partijen in Brussel hebben een link met het fraudedossier waarover Flows in augustus en september 2023 berichtte. “De vennootschappen ZM Invest en Bil & San, die op naam staan van Jan P. en Jan R., zijn gevestigd in Brussel, maar waren ook actief in Antwerpen. Net zoals de gedupeerden in Brussel, werden ook de Antwerpse expediteurs op dezelfde manier (on)rechtstreeks benaderd door die partijen. De verdachten hebben hun actieterrein van Brussel naar Antwerpen verlegd”, zegt Van Mechelen.

De fraudeurs gebruiken altijd Vlaamse namen of zetten stromannen in tijdens hun bezoek bij het expeditiebedrijf. “Zowel Bil & San als ZM Invest hebben Belgische vrouwen met valse namen voor hun kar gespannen om zich als solvabele partners bij expeditiebedrijven voor te doen”, vertelt hij. “Die modus operandi is in Brussel en in Antwerpen dezelfde. Ofwel is er sprake van toeval, ofwel is er meer aan de hand en zit er een heus crimineel netwerk achter.”

Uit ons onderzoek is gebleken dat er meerdere frauduleuze vennootschappen actief zijn die op dezelfde misleidende manier opereren

Bil & San is intussen failliet verklaard. ZM Invest is vrijwillig stopgezet. “Een vereffening is een bewuste handeling. Dat wil zeggen dat er accountants, boekhouders, maar ook advocaten bij betrokken zijn geweest. Ik stel me dan ook de vraag in welke mate dergelijke personen bewust hebben meegewerkt aan de fraudepraktijken”, bedenkt Van Mechelen zich.

“Uit ons onderzoek, naar aanleiding van gesprekken met gedupeerde expediteurs, is gebleken dat er meerdere frauduleuze vennootschappen actief zijn die op dezelfde misleidende manier opereren”, gaat hij verder. “Naast Bil & San en ZM Invest, kregen verschillende expediteurs in het Antwerpse ook louche aanvragen van de Brusselse firma IMMO Audiovisueel. Dat bedrijf heeft een duidelijke band met de vennootschap V.V.& F. in Antwerpen, waartegen ook een onderzoek loopt. IMMO Audiovisueel zou ook de huur betalen voor de kantoorruimte van V.V.& F.”

Gebrek aan solidariteit

Ondanks dat er procedures in Brussel en Antwerpen zijn ingesteld, betreurt Van Mechelen dat veel gedupeerden ervoor opteerden uiteindelijk geen klacht met burgerlijke partijstelling in te dienen. “Vier expediteurs hebben alle bewijsstukken overgemaakt, maar beslisten uiteindelijk de zaak niet verder te zetten. Sommigen werden vergoed door hun verzekeraars, anderen wilden geen nutteloze kosten maken die ze mogelijk toch niet kunnen recupereren”, vertelt hij. “Hier kan begrip voor worden opgebracht, maar het is spijtig te moeten vaststellen dat de strijdvaardigheid en solidariteit tijdens de zomermaanden plaats heeft gemaakt voor berusting.”

Nog voor anderen kostte de fraude hen ‘slechts’ enkele (tien)duizenden euro’s en was het sop de kool blijkbaar niet waard. “Er heerst vooral de vrees dat de slachtoffers met de vinger zullen worden nagewezen en concullega’s dit tegen hen zouden gebruiken”, zegt hij.

Van Mechelen betreurt het uiteindelijke gebrek aan solidariteit in de expeditiesector, zeker gelet op de inspanningen van sectorvereniging FORWARD Belgium. “FORWARD Belgium heeft veel moeite gedaan om zijn leden voor de betreffende fraudepraktijken te verwittigen, en om met de getroffen partijen rond de tafel te zitten en alle informatie te bundelen in een dossier. Ondanks dat de meldingen binnenstroomden, zijn er heel weinig gedupeerde bedrijven die zich bij de zaak hebben aangesloten”, zegt hij.

Ken je klant, weet voor wie je werkt

Meester Dirk Noels van Quadrant Advocaten in Antwerpen treedt net zoals meester Van Mechelen op voor een aantal gedupeerde logistieke spelers. Ook hij waarschuwt voor de opkomende oplichterstrucs. “We hebben een aantal strafdossiers lopen waarbij, in die gevallen, voornamelijk Pakistaanse en Aziatische verdachten zijn betrokken”, zegt hij. “De oplichters winnen eerst het vertrouwen door vier à vijf zendingen correct te betalen en plaatsen daarna meerdere opdrachten op korte termijn die uiteindelijk niet worden betaald en die bijvoorbeeld namaakgoederen blijken te bevatten. Expediteurs die omzet willen genereren en klanten willen werven, zullen gemakkelijker op dergelijke opdrachten ingaan. Ik kan daarom niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het is om je klant te kennen. Ken je klant en weet steeds voor wie je werkt.”

Topje van ijsberg

Volgens Noels is dit nog maar het topje van de ijsberg. “De verdachten zijn wereldwijd actief, hebben geen vast verblijfadres, werken met valse bankgegevens enzovoort. De logistieke sector moet hierop worden attent gemaakt”, zegt hij. “De fraudeurs gaan soms heel ver. In een van de strafdossiers las ik dat een Belgische dame zonder boekhoudkundige achtergrond erin zou zijn geslaagd om jaarrekeningen in te dienen bij de Nationale Bank van België. Daardoor werd door de oplichters valselijk een schijn van grote solvabiliteit gecreëerd. Het is onwaarschijnlijk dat zoiets kan gebeuren.”

Juridisch gezien hebben expediteurs nochtans het recht om voorschotten te vragen. “Forwarders hoeven niet bankier te spelen voor de klant”, duidt hij. “In de dagelijkse praktijk loopt het natuurlijk doorgaans anders. Veel expeditiebedrijven schieten het geld voor aan derden, zoals luchtvaartmaatschappijen of rederijen, leveren de goederen uit en vragen pas nadien de betreffende som geld van de klant terug. Ze spelen zo dus bankier zonder een voorschot te vragen, met alle risico’s van dien.”

Verdachte zending melden

Indien u een melding van een verdachte zending wil doen, kunt u dat doorgeven aan info@forwardbelgium.be. Als slachtoffer van een misdrijf kunt u aangifte doen of een klacht indienen bij de politie en/of u aansluiten bij de bestaande strafklachten.