Voor hun woon-werkverplaatsing maken veel werknemers in de Antwerpse en Wase haven gebruik van speciale buslijnen die ruim 25 industriële en logistieke bedrijven samen inleggen. Voor wie liever niet met de auto pendelt of er geen bezit, zijn er weinig alternatieven: in het havengebied is er weinig openbaar vervoer en fietsen is vaak niet haalbaar vanwege de lange afstanden. Het collectief bedrijfsvervoer is goed voor zo’n 630.000 reizigersverplaatsingen per jaar in het havengebied.

Met dit soort initiatieven kunnen we werknemers pas echt verleiden om de wagen te laten staan

De buslijnen halen dus auto’s van de drukke wegen en dragen bij tot de modal shift. Maar dan mogen ze zich natuurlijk niet vastrijden in files, wat op de drukke A12 almaar vaker het geval was. AWV en Lantis legden de busbaan aan in het voorjaar van 2023 met het oog op de Oosterweelwerken. Op 8 juni van dat jaar namen ze de busbaan in gebruik.

“Met de vrije busbaan geraken de werknemers vlotter op hun bestemming. Dat is goed voor de mensen zelf en voor onze economie”, zegt Annick De Ridder, Vlaams minister van Mobiliteit, Openbare Werken, Havens en Sport. “Met dit soort initiatieven, die een betere werk-privébalans opleveren, kunnen we werknemers pas echt verleiden om de wagen te laten staan en voor alternatief vervoer te kiezen. Niet alleen tijdens de werken aan de Oosterweelverbinding, maar ook daarna.”

Vrije doorgang naast de file

De busbaan op de A12 van Bergen op Zoom naar Antwerpen bevindt zich aan de rechterkant van de snelweg in de zone tussen de R2 (knooppunt Antwerpen-Haven) en oprit Leugenberg. Via de busbaan kunnen bussen voor collectief bedrijfsvervoer (en ook bussen van De Lijn) de file op de twee linkse rijstroken voorbijrijden.

Voor de verkeersveiligheid geldt op de hoofdrijbaan naast de busbaan een maximumsnelheid van 100 km/u, en een inhaalverbod voor vrachtwagens. Bij incidenten kunnen de verkeersleiders in het Verkeerscentrum de busbaan sluiten met dynamische signalisatie om ze tijdelijk als pechstrook te laten gebruiken.

Permanente openstelling

Gedurende het hele busbaanproject hebben de betrokken projectpartners nauw samengewerkt: het Agentschap Wegen en Verkeer, Lantis, De Lijn en Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland, dat optrad als vertegenwoordiger van de organisatoren van het collectief bedrijfsvervoer. Op basis van tussentijdse evaluaties hebben de partners de werkingsprincipes beetje bij beetje geoptimaliseerd.

Toen bijvoorbeeld duidelijk werd dat de busbaan openen aan de hand van een volledig dynamisch systeem met camera’s niet ideaal was (want dat leidde regelmatig tot kortstondige openstellingen als gevolg van filegolven), werd in december 2023 overgestapt naar een permanente openstelling overdag (5.00 uur – 24.00 uur) met een maximumsnelheid van 50km/u voor de bussen. Sindsdien kunnen de buschauffeurs zelf inschatten welke reistijdwinst mogelijk is door al dan niet de busbaan te gebruiken.

Meer passagiers

De projectpartners kijken tevreden terug op de nauwe samenwerking. En Voka Antwerpen- Waasland wijst erop dat ook passagiers op de bussen, de organiserende havenbedrijven en de sociale partners binnen die bedrijven zeer enthousiast zijn over het resultaat. Voka Antwerpen- Waasland meldt ook dat daardoor het passagiersaantal op sommige buslijnen is gestegen.

“De havenwerknemers die met de bedrijfsbussen pendelen, zijn nu dagelijks 10 tot 20 minuten minder lang onderweg. De busbaan draagt op die manier bij tot de modal shift in het zeer congestiegevoelige havengebied”, zegt Philippe Heyvaert, secretaris- generaal van Voka Antwerpen-Waasland. “We mogen de busbaan op de A12 absoluut een succes noemen. Na een eerdere vruchtbare samenwerking over het gebruik van busbanen met lichtenbeïnvloeding, is dit alweer een opstap naar de intensifiëring van de duurzame integratie van collectief bedrijfsvervoer in de mix aan mobiliteitsalternatieven.”