Op de vlucht voor de Duitse bezetter trok Antwerps ‘havenkunstenaar’ Eugeen Van Mieghem tijdens de Eerste Wereldoorlog door het Waasland. Zestig van zijn oorlogstekeningen zijn binnenkort te bewonderen in de Koolputten in Waasmunster.
Eugeen Van Mieghem zag het levenslicht op 1 oktober 1875. Geboren in het hart van de oude haven van Antwerpen werd hij van in zijn jeugdjaren geconfronteerd met het harde leven aan de Scheldekaai. Zijn vader Henri was scheepsbevrachter, terwijl zijn moeder Virginie een café openhield. Als geen ander kunstenaar is Van Mieghem verbonden met het leven in en rond de Antwerpse haven, de emigratie naar Amerika en de daaraan verbonden geschiedenis van de Red Star Line, maar sommige van zijn werken hebben ook een link met het Waasland.
Roomanmolen
“Tijdens het beleg van Antwerpen vluchtte de familie Van Mieghem, net als het gros van de bevolking, de stad uit. Ze hoopten in het ‘Land van Waas’ een veilig onderkomen te vinden”, schetst Erwin Joos, die zich al veertig jaar inzet voor de ontsluiting van het rijke oeuvre van Van Mieghem voor het grote publiek. Joos heeft overigens zelf een professioneel verleden in de Antwerpse haven. Voor hij curator werd van het ‘Eugeen Van Mieghem’-museum was hij acht jaar aan de slag op de financiële dienst van CMB.
Tijdens zijn tocht door het Waasland bleef de kunstenaar de radeloze en hulpeloze burgers tekenen. Centraal in zijn oorlogswerk staat meestal zijn moeder, met rondom haar de familie. “Op één van de werken is de bekende Roomanmolen te zien, die je vandaag nog altijd kan bewonderen in Sint-Pauwels (Sint-Gillis-Waas). Als een oorlogsfotograaf bracht hij met papier en potlood het relaas van de beproefde Antwerpse vluchtelingen. Sommige van zijn schetsen doen vermoeden dat hij enkele keren dicht bij de frontlijn was. Hij zat als vluchteling zelf midden in chaos en paniek van WOI.”
Een eeuw later lijken Van Mieghems nuchtere tekeningen en schilderijen helaas actueel. “Het migratievraagstuk, gewapende conflicten, mensenrechtenschendingen. Het zijn vandaag allemaal hete hangijzers”, zegt Joos.
Ellis Island
Vanaf 10 november kan je een selectie van zijn tekeningen van ‘De Groote Oorlog’ bewonderen in de Koolputten in Waasmunster. Die locatie werd niet toevallig gekozen. “De Koolputten ligt aan een voormalige loskaai op de Durme die dagelijks scheepsvervoer van en naar Antwerpen verwerkte. In die context is er al een jarenlange relatie tussen Erwin Joos, bezieler van de Eugeen Van Mieghem Stichting en het cultuurhuis van De Koolputten. En net die gemeenschappelijke interesse voor het zware labeur van haven- en kaaiactiviteiten vroeger ligt aan de basis van een unieke tentoonstelling”, schetst Freddy Huylenbroeck van Kunstforum De Koolputten. “Talrijke tekeningen, pastel- en olieverfschetsen die het parcours van de vlucht van Van Mieghem en zijn familie illustreren, zijn hier in de buurt ontstaan.”
De Koolputten verkeert in goed gezelschap, want afgelopen zomer reisde Erwin Joos nog af naar Ellis Island in New York om daar een olieverfschilderij van een vrouwelijke migrante van Van Mieghem te schenken aan het migratiemuseum om het daar permanent voor te stellen. Eerder dit jaar raakte ook bekend dat de stichting Eugeen Van Mieghem een schenkingsovereenkomst afsloot met het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) voor 226 werken. Maar vooraleer die overdracht een feit is, kan je een selectie van zestig van zijn oorlogstekeningen dus al bewonderen in Waasmunster. “Nicolas Saverys liet me trouwens weten dat zijn kunstwerken ook een plaats krijgen in het jaarverslag van scheepvaartgroep Exmar”, besluit Joos met een uitsmijter.
De expo bij Koolputten Kunstforum loopt van 10 november tot 22 december en is vrij toegankelijk, elke zondag van 11 uur tot 17 uur. Rondleiding door conservator Erwin Joos op zondag 22 december om 11 uur.
