Pieter Ghysels, die heel wat ervaring heeft als kapitein van grote zeilschepen, is sinds 2020 eigenaar van het 130 jaar oude historische schoolschip ‘Ortelius’. De werf van het schip wordt op dit moment opgebouwd in het centrum van polderdorp Doel.
Pieter Ghysels (PG): “De ‘Ortelius’, een stalen tjalk (een zeilend vrachtschip voor de binnenwateren, red.), is gebouwd in 1898 in het Nederlandse Zwartsluis. Van dit type zijn er wel duizenden gebouwd. Het is de ideale combinatie van draagkracht en inhoud. In 1948 heeft de toenmalige Antwerpse burgemeester Lode Craeybeckx twee van deze schepen gekocht en gedoneerd aan de stad Antwerpen, de ‘Ortelius’ en de ‘Gerlache’.”
“Beide schepen werden toen omgebouwd tot opleidingsschip, een voor de katholieke scholen en een voor het gemeenschapsonderwijs. Op deze manier wilde de stad de jeugd in contact brengen met de watersport. Begin 2000 raakten de subsidies op en werd de ‘Ortelius’ op de wal gelegd en gebruikt als donorschip voor de ‘Gerlache’. Die laatste werd ondertussen gerestaureerd en ligt in de Antwerpse droogdokkensite.”
Sinds 2020 bent u eigenaar van het voormalig schoolschip ‘Ortelius’?
PG: “De ‘Ortelius’ lag tot voor enkele jaren aan het Steen in Antwerpen. Het moest daar weg en daarom werd het verkocht. Potentiële kopers mochten een bod uitbrengen met een minimum bedrag van 15.000 euro, gekoppeld aan een projectomschrijving. Ik heb toen 1 euro geboden en na twee rondes werd het schip aan mij toegewezen. Ik bleek uiteindelijk ook de enige geïnteresseerde te zijn.”
“Na twee jaar lobbyen heb ik toestemming gekregen om het schip naar polderdorp Doel over te brengen. Hiervoor heb ik erg veel hulp gekregen van kraanbedrijf Mammoet en transportbedrijf Aertssen uit Stabroek. Het schip weegt 86 ton en het was een zware klus om het schip hier ter plaatse te krijgen.”
“Die hele operatie was behoorlijk indrukwekkend: er waren vijf vrachtwagens nodig alleen al om de contragewichten van de kranen te bezorgen. We hebben een stuk van het schip moeten verwijderen om door de Liefkenshoektunnel te geraken. Het schip ligt hier nu op amper enkele tientallen meters van de Schelde. Doel is voor ons de ideale uitvalsbasis om op termijn van hieruit naar Zeeland te varen bijvoorbeeld. Het is zowat het laatste haventje van België.”
Wat zijn nu de volgende stappen?
“Het schip blijft liggen waar het nu ligt in de Vissersstraat in Doel. We mogen dit stuk grond gebruiken van Maatschappij Linker Scheldeoever (MLSO). Ons plan is om de restauratie van het schip in 2028 afgerond te hebben. De ‘Ortelius’ is beschermd erfgoed sinds 2014. We gaan dus eerst goed in kaart brengen welke transities het schip ondergaan heeft doorheen zijn geschiedenis.”
“Zelf wil ik het terugbrengen in de staat van het schoolschip zoals het was in de jaren ’40 van vorige eeuw. Het schip was toen voorzien van 24 kooien. Ook was het schip toen voorzien van een mast die men kon neerleggen. Spijtig genoeg zijn de lier en alle bokken die je nodig hebt om die mast te kunnen neerleggen, weggehaald. Deze willen we laten maken en opnieuw installeren. Als de Vlaamse overheid helpt om het schip te restaureren, dan wil ik ook op termijn naar alle Vlaamse steden varen. Dat kan alleen met een mast die neerligt.”
Waarom bent u zo gebeten door dit schip?
“Ik ben afgestudeerd als industrieel ontwerper en heb momenteel een reisbureau voor reizen met traditionele zeilschepen. Meteen na mijn studies ben ik aan boord gegaan van de ‘Flying Dutchman’ in Schotland. Daarna ben ik naar de Enkhuizer zeevaartschool geweest waar ik een opleiding gevolgd heb tot kapitein op grote zeilschepen. In 1994 deden de ’tallships’ Parijs aan en ben ik gaan kijken met mijn vader, daar is het volgens mij begonnen.”
“De rompen van deze schepen zijn 130 jaar oud en hebben gedurende al die jaren voor families brood op de plank gebracht. Daar wil ik opnieuw voor zorgen. Omdat ik nu een gezin heb, kan en wil ik geen verre reizen meer ondernemen. Daarom lijkt het me zo fijn om de ‘Ortelius’ opnieuw in te zetten als schoolschip en met Doel als vertrekhaven haventochten, eendagstochten of meerdaagse tochten te organiseren. In de winter willen we dan in de stadshaven liggen als slaapschip voor groepen. Het lijkt me ook fantastisch om met een groep mensen dit schip opnieuw op te bouwen en daarna te onderhouden.”
“De concièrge die de laatste 50 jaar voor het schip gezorgd heeft, Jan Van den Broeck, blijkt de neef van mijn moeder te zijn. We hebben al contact met elkaar gezocht. Jan heeft doorheen de jaren een heel archief opgebouwd met daarin informatie en verhalen over het schip.”
U bent ook een crowdfunding gestart?
“Klopt. Binnenkort wil ik ook aan tafel gaan zitten met de dienst Erfgoed van de Vlaamse overheid. Ik schat dat ik zo’n 800.000 euro bij elkaar moet sprokkelen om het schip te kunnen restaureren. In samenwerking met de Koning Boudewijnstichting zijn we een eerste crowdfunding gestart en hopen we zo’n 19.000 euro bij elkaar te brengen. Als we dat bedrag halen, dan doet het Streekfonds Oost-Vlaanderen er nog eens 6.000 euro bij.”
“Met die 25.000 euro willen we vooral investeren in beveiliging. Ondanks veel controles en een camerasysteem is er nu nog veel vandalisme in Doel. Ik wil er zeker van zijn dat wanneer we beginnen te restaureren, het schip niet opnieuw afgebroken wordt door vandalen.”
“Ook willen we in Atelier De Nijs, ons atelier wat verderop in deze straat, de ramen van het schip vervangen, de regenafvoer herstellen, waterleiding voorzien en sanitaire voorzieningen bouwen. Het atelier stond al dertig jaar leeg na de teloorgang van Doel. Door dit atelier weer op te bouwen en te gebruiken voor de restauratie van de ‘Ortelius’ hier in het centrum, willen we ook ons steentje bijdragen aan de heropleving van Doel.”
“We zoeken op korte termijn nog enkele partners die mee in ons verhaal willen stappen. Ik wil met de ‘Ortelius’ jonge mensen warm maken voor de zeilsport. Daarnaast willen we met ons project ook jobs creëren, door jongeren aan het werk te zetten tijdens de restauratie en hen nadien te betrekken bij het onderhoud en tal van andere taken. Eens we varen, kunnen we ook mensen opleiden tot matroos en tot stuurman bijvoorbeeld.”
Wie het project wil ondersteunen of gewoon meer wil weten over de restauratie van de ‘Ortelius’, Atelier De Nijs of vzw ‘de Maakschappij’ kan hier een kijkje nemen.
